“De vroegere bibliotheek en het Administratief Centrum van Stad Gent op de site Zuid ondergingen een make-over. Met de verhuis van de bibliotheek naar het nieuwe bibliotheekgebouw aan De Krook, kwam er ruimte op de site vrij voor het inrichten van een hedendaags, duurzaam en toegankelijk onthaal tot de administratieve diensten van Stad Gent. Hiervoor werd in 2016 een studieopdracht uitgeschreven waarvoor 6 ontwerpteams werden geselecteerd, uiteindelijk werd het project van Johan Bosschem | SAR architecten in samenwerking met Kraaijvanger architecten weerhouden. De studieopdracht omvatte de opmaak van een masterplan voor ontsluiting van de gebouwen met het Woodrow Wilsonplein, het park en de verkeersstromen alsook de herinrichting van het bibliotheekgebouw en publiekstoegankelijke delen van het Stadskantoor Gent.”

Op vrijdag 22 juli 2016 werd de studieopdracht gegund aan de tijdelijke vereniging van SAR architecten uit Gent en Kraaijvanger architects uit Rotterdam. Volgens de jury kwam het ontwerp van deze kandidaat er als beste uit met uitgesproken, heldere en doordachte stedenbouwkundige en architecturale keuzes en een sterke visie op duurzaamheid, mobiliteit en het nieuwe werken.

1. Visie op opdracht en de site

De goed ontsloten ligging op de site Zuid biedt veel potentieel voor een optimale invulling van de stadsdiensten in de drie gebouwen. Het ontwerp sluit aan op de diverse verkeersstromen. Het studiewerk biedt een visie over de verdere stedenbouwkundige ontwikkeling van de site en de herwaardering van de omgevingsaanleg van Woodrow Wilsonplein, Graaf van Vlaanderen plein en het Koning Albertpark. Het ontwerpteam biedt een project in twee stappen aan, maar elke stap vormt een afgewerkt geheel. Er worden logische oplossingen aangeboden voor de invulling van de complexe projectdefinitie. Het toepassen van het Nieuwe werken is feilloos geïntegreerd in het EGW gebouw. De historische symboolwaarde van de site als toegangspoort tot de stad wordt versterkt door een architectuur die een open poort is tot de kwalitatieve en klantvriendelijke dienstverlening van Stad Gent.

Daarnaast is in het ontwerp veel aandacht besteed aan de herwaardering van de site, een waardebepaling van het EGW gebouw (de gewezen bibliotheek) heeft geleid tot juiste ontwerpbeslissingen in de restauratie van het EGW gebouw en ingrepen in het bestaande administratief centrum (AC gebouw) zoals de afbraak van het huidige inkomgebouw.

De invulling met een zeer transparante agora zorgt voor een subtiele binding tussen het EGW gebouw en het AC gebouw, daarnaast versterkt de ingreep de ruimtelijke en visuele binding tussen het Woodrow Wilsonplein en het Koning Albertpark. De agora is sluitsteen van het ontwerp, het vormt een open poort tot de dienstverlening, het ontwerp garandeert een synergie tussen de verschillende geledingen.

Er is een duurzame architectuur ontwikkeld, het studieteam ondersteunt door DGMR en De Klerck Engineering reikt economisch haalbare oplossingen aan voor de restauratie van het EGW gebouw en de architecturale ingrepen in het AC gebouw, daarnaast wordt een toekomstvisie geboden voor de herwaardering van het AC gebouw.

Het concept en de planning van de werken garandeerde de continuïteit in verder functioneren van de diensten gedurende de werken. De restauratie van het EGW gebouw is de eerste fase van de werken.

In de tweede fase derwerken krijgt de Gentse stadsadministratie een nieuw helder en open ontvangstpaviljoen. Dit is vlot bereikbaar vanaf het Woodrow Wilsonplein of vanaf de parkzijde. Het vernieuwde administratief centrum centraliseert de stedelijke dienstverlening. De Gentse burger kan er terecht voor dienstverlening van onder andere Burgerzaken, Migratie, Wonen, Stedenbouw, Milieu, Economie, Mobiliteit, Onderwijs en Opvoeding.
Bezoekers worden onthaald in een attractieve inkomhal (de agora) met doorzicht naar park en plein. Alle publieksruimtes bevinden zich op het gelijkvloers voor een optimale toegankelijkheid. Onder de inkomhal, vlakbij de ingang, is een grote fietsenstalling voor bezoekers en personeel voorzien.

SAR architecten i.s.m. Kraaijvanger architecten leverde in februari 2017 een gedetailleerd masterplan uit, de werken zijn gestart in januari 2020 en de opening van het stadskantoor ging door 2 februari 2023 in het najaar van 2023 moet de restauratie van het vroegere EGW gebouw en de omgevingsaanleg voltoiid zijn.

2. De restauratie van het vroeger EGW gebouw:

Dit gebouw was oorspronkelijk bekend als het administratief en propagandacentrum van de Gentse Elektriciteit-, Gas- en Waterbedrijven (EGW). Het werd in 1955 ontworpen door Geo Bontinck op de plaats waar van circa 1850 tot 1930 het Gentse Zuidstation had gestaan. Tot op het einde van de jaren 1920 was het neoclassicistische station de toegangspoort tot de stad. Na een ruimtelijke evaluatie beslissen de ontwerpers om het bestaande toegangsgebouw af te breken. Dit biedt kansen om de autonomie en de waardevolle architectuur van het EGW gebouw te herwaarderen alsook de link tussen het Woodrow Wilsonplein en het stadspark te versterken.

Een belangrijke ontwerpoptie was het herstellen van de vroegere eenheid van het gebouwencomplex, waarbij vertrokken werd van de oorspronkelijke situatie en de configuratie uit de beginperiode, toen het gebouw door de EGW-diensten werd gebruikt. Dit impliceert niet de integrale reconstructie van niet meer aanwezige, vroegere elementen. Het kan echter bijvoorbeeld wel het vrijmaken omvatten van oorspronkelijke elementen van het gebouw uit de jaren 1950, die door latere ingrepen vandaag aan het zicht zijn onttrokken. De restauratie beoogt hiermee het herstellen en het integreren van deze zeg maar verwaarloosde of verborgen elementen, finaal ook het versterken van de aanwezige erfgoedkwaliteiten van het gebouw.

3. Eenheid van de site

Tussen het EGW gebouw en het AC gebouw is de agora voorzien, de architectuur refereert naar de vroegere luifel van Geo Bontinck, het betreft een lichte staalconstructie gedragen door slanke buisprofielen. De glasgevels zijn bescheiden teruggetrokken ten opzichte van de kolommen, het vlakke dak steekt genereus uit, het is even hoog als de luifels omheen het EGW gebouw, daardoor ontstaat eenheid. Maar het is een paviljoengebouw dat zich autonoom affirmeert ten opzichte van de aanleunende gebouwen. De sokkel van het gebouw met fietsenparking en logistieke functies is in materialisatie en met haar trappen verweven in de omgevingsaanleg van het park en het Woodrow Wilsonplein. De heldere agora en naastliggende open doorgang hebben een bijzonder open karakter.

Het paviljoen verwijst naar parkarchitectuur zoals in het Retiropark in Madrid, de pergola architectuur in het Citadelpark Gent en de Casa do Baile in Pampulha (Brazilië) van Oscar Niemeyer, deze architectuurtypologie draagt op stedenbouwkundig niveau bij aan de eenheid tussen de gebouwen enerzijds en het park, het is een zachte overgang tussen de stedelijkheid van het Woodrow Wilsonplein / Graaf van Vlaanderenplein en het Koning Albertpark.

4. Visuele en functionele relaties tussen de gebouwen onderling.

Functioneel is de agora sluitsteen van de site. De agora omvat de publiekszone, het is de toegangs- en ontvangsthal van de burger het zorgt voor oriëntatie, hier wordt de bezoeker geïnformeerd en geleid. Het is de overgangszone naar de themabalies die zich op het zelfde niveau in een afsluitbaar deel van het AC gebouw bevinden. Via een plastische monumentale trap of via een open lift kan de bezoeker zich naar een passerelle begeven die aansluit op de centrale vergaderzone op de eerste verdieping van het EGW gebouw. De passerelle is voor de medewerkers een verbinding met de backofficezones in het AC gebouw. De wanden van de passerelle bestaan uit verticale lamellen, op de kop van de lamellen zijn over de volle hoogte LED-strips voorzien, zo werkt de passerelle als een gigantische media-wand die kan gebruikt worden voor info over- en aankondiging van evenementen in Gent. Door haar drie glasgevels verliest de agora nooit haar ruimtelijke band met het park.

5. Toekomstbeeld Cluster Zuid op langere termijn

Door een aantal ingrepen op en rond het Woodrow Wilsonplein te realiseren is het mogelijk om meer functionele en ruimtelijke kwaliteit te realiseren. In hoofdlijn zouden de ruimtes die nu nogal versnipperd worden duidelijker gedefinieerd kunnen worden: het Woodrow Wilsonplein en een intiemer Frankrijkplein de kop van de Muinkaai. Daartoe zou de inrit van de ondergrondse parkeergarage minder dominant op het plein moeten komen te staan of zelfs verdwijnen. Door de doorgaande logistiek op bescheidener manier over het plein te leiden, ontstaat een pleinruimte die evenementen kan herbergen met langs de plint van shoppingcenter Zuid een luwe terraszone op de zonzijde. Het Koning Albertpark wordt waar mogelijk langs het centrale bouwvolume in groenelementen doorgezet tot op het plein. Dit gevoel wordt verder versterkt door in de lengterichting van het park boomstructuren langs de bouwvolumes door te zetten. Wellicht is het haalbaar om op termijn het bus- en tramstation compacter te organiseren, zodat voor reizigers logischer looplijnen dwars over het plein kunnen ontstaan. Een andere logische verbinding is te maken vanuit de druk befietste Tweebruggenstraat naar het park, aansluitend op de ingang van de nieuwe ondergrondse fietsparking.

6. Ambitieniveau:

Het is onze doelstelling een duurzaam ontwerp te realiseren dat optimaal voldoet aan de eisen geformuleerd in de projectdefinitie, daarnaast houdt het project rekening met ambities op langere termijn, wij noemen het ‘ontwerp 2030’. Voor nu draait de vraag in hoofdzaak om het realiseren van een optimale dienstverlening, wij weten niet hoe dienstverlening er over 10 jaar uit ziet, daarom is het belangrijk dat de ingrepen die we nu doen zo veel mogelijk flexibiliteit naar de toekomst bieden:

a. Een ontwerp dat inpasbaar is in de huidige stedenbouwkundige structuur, maar ook katalysator is voor toekomstige stedenbouwkundige ontwikkelingen van het stadspark en de omliggende pleinen.
b. Een ontwerp dat aanzet is voor het realiseren van een volledig duurzaam project.
c. Het respectvol restaureren en duurzaam invullen van het EGW gebouw.
d. Gebruik maken van de bestaande verticale circulaties, en deze indien nodig aanpassen aan actuele normering.
e. Een ontwerp dat aanzet is voor het verder duurzaam afwerken van gevels van het AC gebouw.
f. Een concept dat de continuïteit van het functioneren van het AC gebouw tijdens de werken garandeert.